Model 12 poziomów dojrzałości rachunku kosztów przedsiębiorstw (IFAC)

W 2009 roku Międzynarodowa Federacja Księgowych (IFAC) opublikowała model 12 poziomów dojrzałości rachunku kosztów przedsiębiorstw. W tym modelu pierwszych 8 poziomów dotyczy kalkulacji kosztów, a poziomy od 9 do 12 dotyczą planowania kosztów.

Najwyższy, 8 poziom dojrzałości w kalkulacji kosztów, to kalkulacja kosztów niewykorzystanych zasobów. 

Poziom 7 to przyczynowo-skutkowa kalkulacja kosztów obsługi i raportowanie rentowności klientów.  

Poziom 6 to przyczynowo-skutkowa kalkulacja kosztów wytworzenia produktów.

„Przyczynowo-skutkowa” kalkulacja kosztów to taka, która odzwierciedla rzeczywistą konsumpcję zasobów przez produkty, klientów, czy poszczególne kontrakty realizowane przez przedsiębiorstwo. Nie używamy więc w niej tak zwanych „kluczy podziałowych” kosztów.

Poziom 5 to kalkulacja kosztów wytworzenia produktów z narzutem kosztów pośrednich, zwane dalej "narzutowymi" rachunkami kosztów.

W 2013 roku dr Tomasz M. Zieliński opublikował wyniki badań, opracowanych na podstawie ankiety o zaawansowaniu rachunku kosztów,  w której wzięły udział przedsiębiorstwa funkcjonujące w Polsce. 

Wyniki badań wskazują, że 75% przedsiębiorstw funkcjonujących w Polsce stosuje rachunek kosztów na poziomie 5 lub niższym, czyli wykorzystującym narzuty do przypisania kosztów pośrednich produktom i klientom.

Zaznaczyć należy że niecałe 4% przedsiębiorstw kalkuluje koszty niewykorzystanych zasobów (poziom 8 rachunku kosztów).  Oznacza to, że ponad 96% przedsiębiorstw nie kalkuluje koszów niewykorzystanych zasobów. W konsekwencji i tak koszty niewykorzystanych zasobów są rozliczane do produktów i klientów z wykorzystaniem "narzutów", czyli kluczy podziałowych kosztów oderwanych od logiki biznesowej i związków przyczynowo-skutkowych, narażając swoją firmę na wpadnięcie w "spiralę śmierci kosztów stałych".